Paweł Lipiński, prof. dr hab.

Profesor IGHZ PAN, kierownik Zespołu Biologii Molekularnej Żelaza

Zainteresowania badawcze

Molekularna regulacja metabolizmu żelaza hemowego i niehemowego oraz metabolizmu miedzi u ssaków, wpływ stresu tlenowego oraz tlenku azotu na komórkowy i ogólnoustrojowy metabolizm żelaza.

Dorobek naukowy

ok. 50 prac naukowych, 36 publikacji z listy JCR. Autor 2 rozdziałów w książkach. Cytowania ok. 480. Indeks Hirscha=12

Wybrane osiągnięcia naukowe

Zapoczątkowanie w Polsce regularnych badań nad metabolizmem żelaza u ssaków oraz wraz z dr hab. Małgorzatą Lenartowicz z Uniwersytetu jagiellońskiego nad interakcją między metabolizmem miedzi i żelaza. Te ostatnie uhonorowane zostały Nagrodą Wydziału II Nauk Biologicznych i Rolniczych PAN w 2011 r.
Wykazanie, że przyczyną wrażliwości/odporności dwóch podlinii limfoblastów mysich na działanie nadtlenku wodoru (H2O2) jest, odpowiednio, wysoki i niski poziom żelaza w cytoplazmatycznej labilnej puli żelaza, co jest efektem diametralnie różnej regulacji metabolizmu tego biometalu w tych komórkach. Uzyskane wyniki stanowią paradygmat przedstawiający modelową zależność między regulacją metabolizmu żelaza a wrażliwością komórek ssaków na stres oksydacyjny.
Wykazanie, że spośród dwóch białek potranskrypcyjnie regulujących komórkowy metabolizm żelaza IRP1 jest białkiem dominującym, gdy komórki są poddane działaniu tlenku azotu (NO).
Identyfikacja molekularnych szlaków i mechanizmów absorpcji żelaza hemowego w dwunastnicy prosiąt. Ustalenie innowacyjnych procedur korekty anemii z niedoboru żelaza u nowonarodzonych prosiąt

Realizowane projekty badawcze

Projekt promotorski KNOW „ZDROWE ZWIERZĘ – BEZPIECZNA ŻYWNOŚĆ” (2016-2019)
Określenie molekularnych mechanizmów interakcji między metabolizmem miedzi i żelaza oraz wykorzystanie miedzi w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza u prosiąt

Projekt realizowany ramach Indian-Polish Inter-Governmental Science & Technology Cooperation Programme (2015-2017)
Role of growth differentiation factor 15 (GDF15) in the regulation of  iron metabolism in pregnancy under iron deficiency”

Grant NCN w konkursie OPUS (2011-2014)
Obniżenie ekspresji IRP1 (Iron Regulatory Protein 1) w stresie oksydacyjnym: molekularne mechanizmy, wpływ na komórkowy metabolizm żelaza, znaczenie w patogenezie stwardnienia zanikowego bocznego (ALS).

NCN OPUS, 2020- 2023
Molekularne mechanizmy transportu żelaza przez łożysko a regulacja metabolizmu żelaza noworodków świni domowej i dzika: badania porównawcze

Działalność organizacyjna, upowszechnianie wiedzy i inne

Założyciel Polskiego Klubu Biologii Żelaza (PKBŻ) oraz organizator kolejnych spotkań PKBŻ (Jastrzębiec, 2010 i 2015, Gdańsk 2017). Organizator międzynarodowej sesji Iron metabolism na Drugim Ogólnopolskim Kongresie Biochemii i Biologii Komórki w Krakowie (wrzesień 2011). Inicjator i koordynator cykli artykułów o metabolizme żelaza, które ukazały sie w BioTechnolgii oraz w czasopiśmie popularno-naukowym Kosmos (Opowieści z żelaza, 2014).

Wybrane publikacje i patenty

Staroń R, LIPIŃSKI P, Lenartowicz M, Bednarz A, Gajowiak A, Smuda E, Krzeptowski W, Pieszka M, Korolonek T, Hamza I, Swinkels DW, Van Swelm RPL, Starzyński RR. (2017) Dietary hemoglobin rescues young piglets from severe iron deficiency anemia: Duodenal expression profile of genes involved in heme iron absorption. PLoS One 12(7):e0181117.
Styś A, Galy B, Starzyński RR, Smuda E, Drapier J-C, LIPIŃSKI P, Bouton C. (2011) Iron regulatory protein 1 outcompetes iron regulatory protein 2 in regulating cellular iron homeostasis in response to nitric oxide. Journal of Biological Chemistry 286(26):22846-54.
LIPIŃSKI P, Starzyński RR, Canonne-Hergaux F, Tudek B, Oliński R, Kowalczyk P, Dziaman T, Thibaudeau O, Gralak MA, Smuda E, Woliński J, Usińska A, Zabielski R. (2010) Benefits and risks of iron supplementation in anemic neonatal pigs. American Journal of Pathology 177(3):1233-1243.
Starzyński RR, LIPIŃSKI P, Drapier JC, Diet A, Smuda E, Bartlomiejczyk T, Gralak MA, Kruszewski M. (2005) Down-regulation of iron regulatory protein 1 activities and expression in superoxide dismutase 1 knock-out mice is not associated with alterations in iron metabolism. Journal of Biological Chemistry 280(6):4207-4212.
LIPIŃSKI P, Drapier J-C, Oliveira L, Retmańska H, Sochanowicz B, Kruszewski M. (2000) Intracellular iron status as a hallmark of mammalian cell susceptibility to oxidative stress: a study of L5178Y mouse lymphoma cell lines differentially sensitive to H2O2. Blood 95(9):2960-2966.

copus.com/authid/detail.url?authorId=35610843700">http://www.scopus.com/authid/detail.url?authorId=35610843700